Ellen Espenschied, een 22-jarige vrouw uit een welvarend geslacht van wijnhandelaren, komt op een ruiterfeest in Koblenz in contact met de 15 jaar oudere Reichswehr-officier Hans Amlinger. Ze worden verliefd en trouwen al snel, maar van een rustig samenzijn is voorlopig geen sprake. Hans wordt in 1930 namelijk uitgezonden naar het Russische plaatsje Lipetsk. Daar ondermijnt de Reichswehr het verbod op herbewapening (Verdrag van Versailles) met een geheime luchtmachtbasis. Een situatie die aan het licht komt als Hans verongelukt tijdens een testvlucht en Ellen daags erna suïcide pleegt door zelf uit een vliegtuig te springen. In een afscheidsbrief schrijft ze dat ze Hans “achterna sprong”.
De internationale pers bericht erover, maar Frankrijk en Engeland laten het incident voor wat het is. Intussen is Adolf Hitler een rijzende politieke ster. Eenmaal verkozen, in 1933, vormt hij de jonge democratie (Weimarrepubliek) om tot dictatuur. De militaire activiteiten in Lipetsk zijn kinderspel vergeleken met de budgetten waarmee hij vanaf dan een enorm leger ontwikkelt. Met een Blitzkrieg valt hij op 1 september 1939 Polen binnen, waarna Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland verklaren. De Sovjet-Unie, toen nog even Hitlers bondgenoot, valt Polen 16 dagen later binnen. De twee totalitaire staten verdelen Polen onderling, zoals vooraf bekokstoofd. De Tweede Wereldoorlog is begonnen.
Een uitgekleed Duitsland
De Liefdessprong (werktitel Een Russische Affaire) volgt ook de handel en wandel van een aantal journalisten die lucht krijgen van de diplomatiek gevoelige situatie rondom het met geheimzinnigheid omgeven ongeluk van jachtvlieger Hans Amlinger in Rusland. De Duitse vliegtuigontwerper en journalist Walter Kreiser speelt daarin een hoofdrol. Met een artikel in Die Weltbühne heeft hij de primeur. In een strafproces wordt hij – evenals hoofdredacteur Carl Ossietzky – veroordeeld voor landverraad en spionage.
De Brits-Duitse journalist Sefton Delmer zorgt voor verspreiding van het verhaal buiten Duitsland en waarschuwt Winston Churchill. In de clandestiene activiteiten rondom de verboden vliegbasis zijn intrigerende rollen weggelegd voor een groot aantal betrokkenen. Onder wie de opportunistische Reichswehr-tolk Natasja Semjonov (tevens Russisch geheim agent), luchtmacht-generaal Kurt Student (regelde militaire samenwerking met Russen), Anthony Fokker (de Hollandse vliegtuigfabrikant), Pjotr Baranov (de Russische luchtmachtchef) en vele anderen die onderdeel zijn gaan uitmaken van de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog.
De Liefdessprong is een verhaal over de jaren twintig. Over een uitgekleed Duitsland onder curatele van Westerse grootmachten. Vaak vanuit het perspectief van Ellen Espenschied, een jonge vrouw die niets op heeft met politiek en enkel een vredig burgerleven nastreeft. Hitler en zijn aan populariteit winnende ideologie zijn nauwelijks een thema in haar wereld, slechts een ongemakkelijk onderwerp dat in gesprekken omzeild dient te worden. Echtgenoot Hans Amlinger heeft evenmin iets op met de nazi’s. Als loyale Reichswehr-officier dient hij zijn land door zichzelf te trainen als boordschutter op een geheime vliegbasis in Rusland. Niet wetende dat in die samenwerking met de communisten de kiem wordt gelegd voor Hitlers bezetting van Polen negen jaar later.
Loop van de geschiedenis
‘Een soldaat volgt orders en vraagt niet naar het waarom’, aldus het motto van luitenant-vlieger Maximilian, een kameraad van Hans. Een houding typerend voor de wegkijkende, gezagsgetrouwe houding van vele personages in deze roman. Een houding die in het geval van soldaat Maximilian tot een wrange uitkomst leidt. Hij bombardeert Warschau op het moment dat zijn flirt – de tolk Natasja – aldaar op een terras koffie drinkt.
Had de Tweede Wereldoorlog voorkomen kunnen worden? Die groteske vraag dringt zich op als je leest hoe laks het Westen was in het handhaven van het verbod op herbewapening in het Verdrag van Versailles. Hoe bestaat het dat het Nederlandse Fokker eind jaren twintig tientallen jachtvliegtuigen naar een Duitse basis in Rusland kon smokkelen? En waarom grepen de VS, Frankrijk en Engeland niet in toen de pers het bestaan van een geheime luchtmachtbasis in 1930 onthulde? In de tien jaar erna zou Duitsland, dat na WOI tandeloos had moeten blijven, uitgroeien tot een militair bijna onverslaanbare grootmacht. Hoe heeft de internationale gemeenschap het zover laten komen? Of is juist de vernedering die Duitsland onderging met herstelbetalingen en het verbod op militaire ontwikkeling debet aan de bijna vernietigende drang tot Lebensraum?
Is Hitler verslagen dankzij Stalins tegenstand of is hij juist in zijn kielzog groot geworden? Het zijn vragen die De Liefdessprong niet beantwoordt, maar wel oproept. Op microniveau gaan de hoofdpersonen niet vrijuit. Maar nergens wordt het moralistisch, en dat is bijzonder voor een boek over de Tweede Wereldoorlog. Hans Amlinger blijft Ellens prins op het witte paard, ook voor de lezer. Slechts een sporadische politieke verzuchting geeft een inkijkje in het denken van de officier. “Dat krijg je van die slappe democratische zooi”, zegt hij bij het aanzien van een schermutseling op straat. “Geen gezag, wij snakken naar een krachtige leider, die in Duitsland eens orde op zaken stelt.” In dat licht is zijn crash een zegen geweest voor de burgers die hij anders nog had kunnen bombarderen.